Home Intro Bio Disco Zoeken Links Menu NL nl fr de uk

Charles Tournemire - Oeuvres d'Orgue Vol.3

Werken Componist Orgel

 



Fantaisie Symphonique opus 64

De Fantaisie symphonique werd in de jaren 1933/34 gecomponeerd. Het werk werd voltooid op 25 april 1934. De eerste uitvoering vond plaats op 7 juni van datzelfde jaar door Tournemire in de Ste. Clotilde. Het werd opgedragen aan Marcel Dupré. En dat is opmerkelijk want Tournemire en Dupré waren nooit vrienden geweest.

Het commentaar van de componist op dit werk luidt:
Recherches de sonorités. Emploi nouveau des anches. Protestation contre l'abus qu'on en fait.
[Onderzoek naar klanken. Nieuw gebruik van tongwerken. Protest tegen het misbruik dat men ervan maakt].
Tournemire hekelde het vanzelfsprekend trekken van de tongwerken. Bij Tournemire komen de tongwerken altijd als laatste schakel in het tutti. Flor Peeters noemt de Fantaisie symphonique 'une des pièces les plus brillantes de la littérature contemporaine de concert'. [één van de meest brillante stukken uit de hedendaagse concertliteratuur]. Het werk werd geschreven in de cyclische vorm, het beginmotief vormt de basis waar het gehele stuk op is gebouwd.

Sept Chorals-Poèmes d'Orgue pour les sept paroles du Xrist opus 67

De zeven woorden van Christus aan het kruis zijn al diverse malen becomponeerd (Schütz, Haydn, Gounod, Dubois). Voorafgaand aan de compositie van de Sept Chorals-Poèmes pour les sept paroles du Xrist, op. 67, bracht Tournemire samen met zijn vrouw op 8 februari 1935 een bezoek aan de kathedraal van Beauvais. Geïnspireerd door dit bezoek begon hij meteen de volgende dag met componeren.

De titels van de afzonderlijke delen luiden:

  1. Pater, dimite illis nesciunt enim quid faciunt
    [Heer, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen] Luc. 23:34
  2. Hodie mecum eris in Paradiso
    [Heden zult gij met mij in het paradijs zijn] Luc. 23:43
  3. Mulier, ecce filius tuus Ecce mater tua
    [Vrouw, zie, uw zoon... Zie, uw moeder] Joh. 19:27
  4. Eli, Eli, Lamma sabacthani
    [Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?] Marc. 15:34
  5. Sitio
    [Mij dorst!] Joh. 19:29
  6. Pater, in manus tuas commendo spiritum meum
    [Vader, in uw handen beveel Ik mijn Geest] Luc. 23:46
  7. VII Consummatum est
    [Het is volbracht!] Joh. 19:30
(vertaling bijbelcitaten NBG)

De volgorde waarin de delen werden gecomponeerd:

Choral-poème V voltooid 15 februari 1935
Choral-poème VI voltooid 22 februari 1935
Choral-poème VII voltooid 25 februari 1935
Choral-poème I voltooid 09 maart 1935
Choral-poème II voltooid 16 maart 1935
Choral-poème III voltooid 23 maart 1935
Choral-poème IV voltooid 29 maart 1935

Het werk werd in zijn geheel opgedragen aan Ernest Mitchell, organist van Grace Church te New York, aan wie reeds een dedicatie uit l'Orgue Mystique ten deel viel (no.30).

Dat Tournemire in de Sept Chorals-poèmes heeft gekozen voor het Choral is niet verwonderlijk. Het Choral wordt door hem beschouwd als de hoogste uitdrukkingsvorm van de orgelmuziek. Tournemire had bewondering voor het Duitse koraalwerk van o.a. Scheidt, Pachelbel, Buxtehude en Bach. Invloed van het gecoloreerde barok-koraal vinden we bij hem een enkele keer in l'Orgue Mystique. (bijvoorbeeld Choral IV uit Dominica XIII post Pentecosten, (39:5)). Wanneer de vrijgevonden Choral-melodie wordt verbonden aan een andere vorm, de Beethoveniaanse variatievorm, dan levert dat iets nieuws op: `Une nouvelle création glorieuse venait de naître' [een nieuwe roemrijke schepping is zojuist geboren]. Het grote voorbeeld was natuurlijk César Franck. In diens Trois Chorals wordt het vrijgevonden Choral-thema in allerlei variatietechnieken uitgewerkt.

Het thema dat meteen aan het begin van deel V, Sitio wordt geëxposeerd, vormt de rode draad in het gehele werk. De vormen die Tournemire binnen deze Chorals-Poèmes toepast zijn: variatievorm (deel II en V), canon (deel III), fuga (deel VI), de vrije ontwikkeling (deel I), het ostinato (deel VII) en de passacaglia (deel IV).

Het werk werd in 1937 in zeven losse delen uitgegeven door Editions Max Eschig.

Tijdens de eerste uitvoering in de Ste.Clotilde door de componist op 6 juni 1935 waren er naar verluidt slechts 37 toehoorders aanwezig.

Messiaen schrijft in een artikel over dit werk: Ces sept pièces sont l'expression directe d'une puissante originalité mise au service d'une foi profonde'. [Deze zeven stukken zijn de directe uiting van een krachtige originaliteit ten dienste gesteld vanuit een diep geloof].


Oeuvres d'Orgue


Fantaisie symphonique opus 64

La Fantaisie symphonique a été écrite durant les années 1933/34. L'oeuvre fut dédiée à Marcel Dupré et c'est d'autant plus remarquable que Tournemire et Dupré furent loin d'être des amis.
Commentaire de l'auteur: 'Recherches de sonorités. Emploi nouveau des anches. Protestation contre l'abus qu'on en fait'. Tournemire détestait l'utilisation forcée des anches. Chez Tournemire les anches forment toutefois le dernier chaînon dans le tutti de l'orgue.
Flor Peeters qualifie la Fantaisie symphonique comme 'une des pièces les plus brillantes de la littérature contemporaine de concert'.
L'oeuvre a été écrite en forme cyclique, l'arabesque initiale est la base de l'oeuvre entière.
La pièce fut crée par le compositeur lui-même, le 7 juin 1934 à Ste. Clotilde.

Sept Chorals-Poèmes d'Orgue pour les sept paroles du Xrist, opus 67

Les Sept paroles du Christ ont été traduit en musique par plusieurs compositeurs (par exemple Schütz, Haydn, Gounod, Dubois).
Le 8 fevrier 1935, Tournemire accompagné de sa femme visita la Cathédrale de Beauvais.
Le lendemain il commença, inspiré par cette visite, la composition des Sept Chorals-Poèmes.

Chaque pièce est inscrite avec la version latine de l'une des sept Paroles traditionelles.

  1. Pater, dimite illis nesciunt enim quid faciunt
    [Mon Père, pardonnez leur; car ils ne savent pas ce qu'ils font.] Luc 23:34
  2. Hodie mecum eris in Paradiso
    [Aujourd'hui tu seras avec moi dans le Paradis.] Luc 23:43
  3. Mulier, ecce filius tuus Ecce mater tua
    [Femme, voilà votre fils, voilà ta mère.] Jean 19:27
  4. Eli, Eli, Lamma sabacthani
    [Mon Dieu, mon Dieu, pourquoi m'avez-vous abandonné?] Marc 15:34
  5. Sitio
    [J'ai soif!] Jean 19:28
  6. Pater, in manus tuas commendo spiritum meum
    [Seigneur, je remets mon esprit entre vos mains.] Luc 23:46
  7. Consummatum est
    [Tout est consommé!] Jean 19:30

Voici les dates et l'ordre de la composition:

Choral-poème V achevée le 15 février 1935
Choral-poème VI achevée le 22 février 1935
Choral-poème VII achevée le 25 février 1935
Choral-poème I achevée le 09 mars 1935
Choral-poème II achevée le 16 mars 1935
Choral-poème III achevée le 23 mars 1935
Choral-poème IV achevée le 29 mars 1935

L'oeuvre fut entièrement dedié à Ernest Michell, organiste à Grace Church à New York. Bien avant Michell était le dédicataire de numéro 30 de l'Orgue Mystique.

Il n'est pas surprenant que Tournemire ait choisi la forme du Choral.
Le choral est considéré par lui comme 'l'expression la plus haute de la musique d'orgue'.

Tournemire aimait le Choral allemand p.e. de Scheidt, Pachelbel, Buxtehude et Bach.
L'influence du choral orné nous trouvons parfois dans l'Orgue Mystique (par exemple Choral IV de Dominica XIII post Pentecosten, (39:5)).

Quant la mélodie-choral libre est attachée à une autre forme, la variation Beethovenienne, cela donne quelque chose de nouveau: 'Une nouvelle création glorieuse venait de naître'.
L'exemple important était naturellement César Franck.
Dans ces Trois Chorals pour grand orgue le choral libre est traité selon différentes techniques de variation.

Le thème qui est exposé au début du 5e Choral-poème forme le fil rouge dans l'oeuvre entière.
Tournemire utilise diverses formes dans Les Sept Chorals-Poèmes: la variation (2, 5), le canon (3), la passacaille (4), la fugue (6), le développement (1), l'ostinato (7).

L'oeuvre fut éditée chez Max Eschig en sept fascicules séparés en 1937.
Tournemire exécuta Les Sept Chorals-Poèmes pour la première fois le 6 juin 1935 à la basilique Sainte Clotilde à Paris.
Il y en avait seulement 37 auditeurs!

Dans un article sur cette ouvrage Messiaen écrit: 'Ces sept pièces sont l'expression directe d'une puissante originalité mise au service d'une foi profonde'.


Orgelwerke


Fantaisie symphonique opus 64

Diese Komposition wurde in den Jahren 1933/34 geschaffen; vollendet wurde sie am 25. April 1934. Die erste Aufführung fand am 7. Juni desselben Jahres durch Tournemire in der Sainte Clotilde statt. Sie wurde Marcel Dupré gewidmet. Und dies ist bemerkenswert; denn Tournemire und Dupré waren nie Freunde gewesen.

Der Kommentar des Komponisten zu diesem Werk lautet:
'Recherches de sonorités. Emploi nouveau des anches. Protestation contre l'abus qu'on en fait'.
[Suche nach Klängen. Neue Anwendung der Zungenregister. Protest gegen den Mißbrauch, der mit ihnen getrieben wird].
Tournemire kritisierte das selbstverständliche Ziehen der Zungenregister. Bei ihm kommen die Zungenstimmen als letztes Glied im Tutti.
Flor Peters nennt die Fantaisie symphonique 'une des pièces les plus brillantes de la littérature contemporaine de concert'. [eines der brillantesten Stücke der zeitgenössischen Konzertliteratur].
Das Werk wurde in der zyklischen Form geschrieben, das Anfangsmotiv bildet die Basis, worauf das ganze Stück gebaut ist.

Sept Chorals-Poèmes d'Orgue pour les sept paroles du Xrist, opus 67

Die sieben Worte von Christus am Kreuze sind schon viele Male vertont geworden (Schütz, Haydn, Gounod, Dubois). Ehe Tournemire diese Komposition schuf, besuchte er am 8. Februar 1935 zusammen mit seiner Frau die Kathedrale von Beauvais. Durch diese Anregung fing er am nächsten Tag zu komponieren an.

Die Titel der einzelnen Teile lauten:

  1. Pater, dimitte illis nesciunt enim quid faciunt
    [Vater, vergib ihnen; denn sie wissen nicht, was sie tun!] Luc. 23:34
  2. Hodie mecum eris in Paradiso
    [Heute wirst du mit mir im Paradies sein] Luc. 23:43
  3. Mulier, ecce filius tuus ... Ecce mater tua
    [Siehe, das ist dein Sohn ... Siehe, das ist deine Mutter] Joh. 19:27
  4. Eli, Eli, Lamma sabacthani
    [Mein Gott, mein Gott, warum hast du mich verlassen?] Mc. 15:34
  5. Sitio
    [Mich dürstet] Joh. 19:29
  6. Pater, in manus tuas commendo spiritum meum
    [Vater, ich befehle meinen Geist in deine Hände] Luc. 23:46
  7. Consummatum est
    [Es ist vollbracht] Joh. 19:30

Die Teile wurden zeitlich wie folgt komponiert:

Choral-poème V vollendet am 15. Februar 1935
Choral-poème VI vollendet am 22. Februar 1935
Choral-poème VII vollendet am 25. Februar 1935
Choral-poème I vollendet am 09. März 1935
Choral-poème II vollendet am 16. März 1935
Choral-poème III vollendet am 23. März 1935
Choral-poème IV vollendet am 29. März 1935

Das Werk wurde als Ganzes Ernst Mitchell, dem Organisten an der Grace Church in New York, gewidmet; ihm war bereits ein Teil (Nr. 30) aus l'Orgue Mystique gewidmet worden.

Daß Tournemire in den Sept Chorals-poèmes die Form des 'Choral' gewählt hat, ist nicht so verwunderlich. Den 'Choral' betrachtete er als die höchste Ausdrucksform der Orgelmusik. Tournemire schätzte das deutsche Choralwerk von u.a. Scheidt, Pachelbel, Buxtehude und Bach sehr hoch ein. Einflüsse eines kolorierten Barockchorals sind zum Beispiel zu finden in 'Choral IV (Dominica XIII post Pentecostem' (39:5)) in L'Orgue Mystique.

Wenn die freigefundene Choral-Melodie mit einer anderen Form verbunden wird, z.B. der Variationsform von Beethoven, entsteht etwas ganz Neues: 'Une nouvelle création glorieuse venait de naître' [eine neue glorreiche Schöpfung ist gerade geboren worden]. Das große Vorbild war natürlich César Franck. In seinen 'Trois Chorals' wird das freigefundene Choralthema mit allen möglichen Variationstechniken bearbeitet.

Das Thema, das am Anfang von Teil V (Sitio) dargestellt wird, zieht sich wie ein roter Faden durch das Gesamtwerk. Tournemire verwendet bei diesen Chorals-Poèmes die folgenden Formen: die Variation (Teile II und V), Kanon (III), Fuge (VI), freie Entwicklung (I), Ostinato (VII) und Passacaglia (IV).

Das Werk wurde 1937 in sieben losen Teilen von Édition Max Eschig herausgegeben.

Während der ersten Ausführung, die der Komponist am 6. Juni 1935 selber in der Sainte Clotilde gab, sollen nur 37 Zuhörer zugegen gewesen sein.

Messiaen schreibt in einem Artikel über dieses Werk: 'Ces sept pièces sont l'expression directe d'une puissante originalité mise au service d'une foi profonde' [Diese sieben Stücke sind direkter Ausdruck einer starken Originalität im Dienste einer tiefen Gläubigkeit].


About the Works


Fantaisie Symphonique opus 74

The composition of the Fantaisie Symphonique was started in 1933 and finished on 25 April 1934. The work was first performed at the Ste. Clothilde on 7 June that same year by Tournemire himself. It was dedicated to Marcel Dupré, which is remarkable as the two have never really been friends.

The comment of the composer on this work is: 'Search for sounds. New use of reeds. A protest against the abuse of them'.
Tournemire abhorred the abundant use of reeds. In Tournemire's organ music reeds are drawn last to make up the full organ.
Flor Peeters called the Fantaisie one of the most brilliant pieces of the present-day recital music.
The work was written in the cyclic form; the opening motif is the basis for the entire piece.

Sept Chorals-Poèmes d'Orgue pour les sept paroles du Xrist opus 67

(The Seven Choral-Poems on the Seven Last Words of Christ)

The Seven Last Words of Christ have more than once been the subject of compositions (Schütz, Haydn, Gounod, Dubois).
On 8 February 1935 Tournemire and his wife visited Beauvais Cathedral. Inspired by this visit, Tournemire started composing the Sept Chorals- Poèms the very next day.

The titles of the separate parts are:

  1. Pater dimite illis nesciunt enim quid faciunt
    [Father, forgive them, for they know not what they do] St. Luke 23:34
  2. Hodie mecum eris in Paradiso
    [Today shalt thou be with me in Paradise] St. Luke 23:43
  3. Mulier, ecce filius tuus Ecce mater tua
    [Woman, behold thy son! ... Behold thy mother!] St. John 19:27
  4. IV Eli, Eli Lamma sabacthani
    [My God, my God, why hast thou forsaken me?] St. Marc 15:34
  5. Sitio
    I thirst St. John 19:29
  6. Pater, in manus tuas commendo spiritum meum
    [Father, into thy hands I commend my spirit] St. Luke 23:46
  7. Consummatum est
    [It is finished] St. John 19:30

The chronological order in which the parts were composed is:

Choral-Poèm V finished 15 February 1935
Choral-Poèm VI finished 22 February 1935
Choral-Poèm VII finished 25 February 1935
Choral-Poèm I finished 09 March 1935
Choral-Poèm II finished 16 March 1935
Choral-Poèm III finished 23 March 1935
Choral-Poèm IV finished 29 March 1935

The work was dedicated to Ernest Mitchell, organist of Grace Church in New York, to whom also a part of L'Orgue Mystique (nr 30) was dedicated.
It is not surprising that Tournemire chose the Chorale form in his Sept Chorals-poèmes. It was regarded by him as the ultimate means of expression in organ music. Tournemire deeply admired the German chorales (chorale-preludes) by e.g. Scheidt, Pachelbel, Buxtehude and Bach.
Influences of the baroque chorale-prelude we sometimes find in l'Orgue Mystique (e.g. Choral IV from Dominica XIII post Pentecosten, (39:5)).
When the unbound chorale-melody is coupled to another form, the Beethoven-like variation form, something new appears: a new glorious creation is born. Of course, César Franck was the great example: in his Trois Chorals the chorale-melody is varied in several ways.

The theme worked out at the beginning of part V, Sitio, is the leitmotiv for the entire composition.
The forms Tournemire uses are: variationform (parts II and V), round (part III), fugue (part VI), free development (part I), ostinato (part VII ) and passacaglia (part IV).
The work was published in seven separate parts by Editions Max Eschig in 1937.
At the first performance by the composer in the Ste. Clothilde on 6 June 1935 there were apparently only 37 people present.

Messiaen writes about this work in an article: 'These seven pieces are the direct expression of a powerful originality at the service of a profound faith'.


top © 2005 Tjeerd van der Ploeg, organist laatste wijziging 09-01-2010 sitedesign PARVIS